Kỷ tử là một vị thuốc được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền để trị các bệnh về mắt, vô sinh hiếm muộn, di mộng tinh ở nam giới hay viêm dạ dày mãn tính. Dược liệu này có những đặc điểm, công dụng và cần lưu ý khi sử dụng như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu ở bài viết dưới đây.
Kỷ tử là gì?
Cây Kỷ tử, hay còn gọi là câu kỷ tử, là một vị thuốc quý có nhiều tên gọi khác như Khủ khởi, Câu khởi, Kỷ tử, Khởi tử, Địa cốt tử. Cây có tên khoa học là Fructus Lycii và thuộc họ Cà (Solanaceae).
Đặc điểm thực vật
Kỷ tử là một cây thuốc quý với những đặc điểm nhận dạng như sau:
- Cây cao khoảng từ 0.5 - 1.5m, mọc đứng, cành phân nhiều nhánh nhỏ. Trên cành thỉnh thoảng có gai.
- Lá có phiến mũi mác, mảnh, hẹp ở gốc, mọc cách và nhẵn.
- Hoa mọc đơn độc ở kẽ lá, có màu đỏ. Một số hoa mọc lại thành chùm. Đài hoa nhẵn, hình chuông và có 3-4 thùy hình trái xoan nhọn. Nhị 5, chỉ nhị có hình chỉ đính ở đỉnh của ống tràng nhưng dài hơn tràng. Bầu hoa có 2 ô, đầu nhụy chẻ đôi. Hoa thường ra vào tháng 6 - 9.
- Quả kỷ tử căng mọng, nhỏ, có hình trứng dài, màu đỏ cam hoặc đỏ thẫm khi chín. Bên trong có hạt kỷ tử thân dẹt. Cây sai quả nhất vào tháng 7 - 10.
Phân bố địa lý
Cây kỷ tử có nhiều nhất ở Trung Quốc, tập trung ở một số tỉnh như Quảng Đông, Quảng Tây, Vân Nam, Cam Túc, Ninh Hạ, Thanh Hải. Trước đây nước ta thường phải mua dược liệu từ Trung Quốc. Hiện nay, kỷ tử đã được trồng tại một số vùng dược liệu chuyên canh có không khí lạnh và mát mẻ quanh năm như Lào Cai, Hà Giang.
Bộ phận dùng, thu hái và sơ chế
Bộ phận dùng của kỷ tử là quả khô rụng. Khi quả chín có màu đỏ tươi hoặc màu đỏ cam, nhăn nheo thì nó được sử dụng để làm thuốc.
Thu hái kỷ tử thường được thực hiện vào tháng 8 - 9 hàng năm. Quả cần được hái vào sáng sớm hoặc chiều mát. Sau khi hái, quả được phơi trong bóng mát. Khi quả có dấu hiệu nhăm, lúc đó mới đem ra phơi ngoài nắng cho đến khi khô hoàn toàn.
Để bảo quản, dược liệu nên được để ở nơi khô ráo, thoáng mát. Có thể phun rượu hoặc xông diêm sinh định kỳ để chống mối mọt và ẩm mốc.
Tác dụng của câu kỷ tử với sức khỏe
Dược liệu câu kỷ tử đã được sử dụng từ rất lâu trong y học cổ truyền để chữa bệnh. Khi y học hiện đại phát triển, nhiều nhà khoa học đã tiến hành công trình nghiên cứu về vị thuốc này.
Hạt kỷ tử có tác dụng gì với sức khỏe con người?
Tác dụng của kỷ tử theo đông y
Dược liệu có vị ngọt, tính bình; quy vào kinh Can, Phế, Thận. Công dụng của kỷ tử là cường thịnh âm đạo, minh mục, an thần, bổ ích tinh huyết, khí hư lao, nhuận phế, trừ phong, bổ gân cốt, ích khí, tư thận,... Từ đó, chủ trị các bệnh:
- Chứng âm huyết hư tổn, di tinh.
- Can thận âm hư, huyết hư gây chóng mặt, khái thấu và đau thắt lưng.
- Tiểu đường.
Tài liệu tham khảo:
- Công dụng của hạt kỷ tử
- Cách làm hắc kỷ tử ngâm mật ong
- Trà táo đỏ kỷ tử
- Ngâm Rượu Hắc Kỷ Tử
- Các vị thuốc bắc hầm gà
- Cây Tử Thảo
Tác dụng của vị thuốc theo nghiên cứu của y học hiện đại
Theo các tài liệu y học, kỷ tử chứa nhiều thành phần hóa học như Betain, Caroten, Canxi, Sắt, Vitamin C... Với các thành phần này, kỷ tử có tác dụng tăng cường chức năng sinh lý, chức năng miễn dịch, chức năng gan, chữa bệnh tiểu đường, cải thiện thị lực, hỗ trợ điều trị ung thư dạ dày và giảm đau.
Cách dùng kỷ tử làm thuốc chữa bệnh
Câu kỷ tử có thể được sử dụng làm thuốc theo nhiều cách khác nhau, có thể hãm trà, làm viên hoàn hoặc kết hợp với các dược liệu khác để tạo thành bài thuốc hiệu quả.
Bài thuốc giúp da dẻ mịn màng, chữa sạm da
- Nguyên liệu: Sinh địa 3kg và kỷ tử 10kg.
- Cách làm: Tán dược liệu thành bột mịn. Hòa 1 thìa bột mịn vào rượu ấm để dùng. Ngày dùng 3 lần trong thời gian dài giúp đẹp da.
Bài thuốc trị can thận âm hư
- Nguyên liệu: Thục địa 16g, phục linh, câu kỷ tử 6g, đơn bì 6g, cúc hoa 12g.
- Cách làm: Tán thành bột mịn, làm thành viên. Mỗi lần dùng 6g, ngày dùng 2 lần, nên uống cùng nước muối nhạt.
Bài thuốc trị suy nhược cơ thể
- Nguyên liệu: 1kg câu kỷ tử, 40g tiểu hồi hương, 40g thục tiêu, 40g chi ma, bạch phục linh 40g, thục địa 40g, bạch truật 40g, mật và rượu.
- Thực hiện: Cho rượu và câu kỷ tử vào ngâm. Chia thành 4 phần bằng nhau. Sau đó thêm bạch truật, thục địa và bạch phục linh vào rồi đem tất cả nguyên liệu tán thành bột mịn, trộn với mật làm thành viên và dùng hằng ngày.
Bài thuốc trị âm huyết hư tổn, di tinh
- Nguyên liệu: Sơn thù nhục 160g, sơn dược sao vàng 160g, thục địa 320g, câu kỷ tử 160g, quy bản sao, thỏ ty tử 160g, lộc giác giao 160g, ngưu tất 120g.
- Thực hiện: Đem tán các nguyên liệu thành bột mịn, trộn với mật làm thành viên hoàn. Mỗi lần uống từ 12 - 16g, ngày dùng 2-3 lần.
Bài thuốc cải thiện thị lực
- Nguyên liệu: Ba kích thiên 8g, cúc hoa 8g, nhục thung dung 12g, kỷ tử 20g, 1 lít nước.
- Thực hiện: Cho nước vào sắc đến khi còn khoảng 500ml. Có thể chia làm 2-3 lần và nên uống hết trong ngày.
Bài thuốc chữa viêm dạ dày
- Nguyên liệu: Một lượng câu kỷ tử khô.
- Thực hiện: Mỗi lần nhai 10g kỷ tử khô khi bụng đói. Ngày dùng 2 lần. Sử dụng đều trong 2 tháng.
Tài liệu tham khảo:
- Củ tam thất chữa trào ngược dạ dày
- Thuốc dạ dày chữ Y (Yumangel)
- 10 Bài thuốc hay trị đau dạ dày
- 11+ Bài thuốc nam chữa viêm loét dạ dày
- 7 cây thuốc nam chữa bệnh trào ngược dạ dày
- Cách Dùng Cây Thuốc Dòi Trị Bệnh Dạ Dày
- 5 đơn thuốc điều trị dạ dày HP mới nhất của Bộ Y tế
- Hiểu đúng về viêm dạ dày
- chữa đau dạ dày bằng tam thất
- Người bị bệnh dạ dày nên ăn gì kiêng gì
Bài thuốc chữa sa trực tràng, sa tử cung
- Nguyên liệu: kỷ tử 30g, hoàng kỷ 60g, 1 con chim bồ câu đã làm sạch.
- Thực hiện: Hấp cách thủy các nguyên liệu trên. Nêm nếm gia vị cho vừa ăn. Ăn lúc nóng.
Bài thuốc chữa bệnh về gan
Bài thuốc 1: Pha trà
- Nguyên liệu: Nước đun sôi, mật ong, câu kỷ tử khô.
- Thực hiện: Cho câu kỷ tử khô và nước vào hãm trong 10 phút, thêm 2 thìa cà phê mật ong. Uống hàng ngày để hỗ trợ gan thải độc.
Bài thuốc 2: Kết hợp với dược liệu khác
- Nguyên liệu: Đương quy 12g, mạch môn 12g, bắc sa sâm 12g, sinh địa 24 - 40g, câu kỷ tử 12 - 24g và xuyên luyện tử 6g, 1 lít nước.
- Thực hiện: Cho nước vào sắc đến khi còn khoảng 500ml. Có thể chia làm 2-3 lần và nên uống hết trong ngày.
Bài thuốc chữa đau nhức xương
- Nguyên liệu: Thanh hoa 12g, địa cốt bì 12g, thục địa 12g, mạch môn đông 12g, câu kỷ tử 12g, ngưu tất 12g, miết giáp 12g, 1 lít nước.
- Thực hiện: Cho nước vào sắc đến khi còn khoảng 500ml. Có thể chia làm 2-3 lần và nên uống hết trong ngày. Lưu ý thêm tỳ bà diệp, thiên môn đông, bách bộ nếu xuất hiện các triệu chứng đi kèm như lạnh, sốt, ho.
Bài thuốc trị vô sinh và suy giảm chức năng sinh lý ở nam giới
Bài thuốc 1: Nhai câu kỷ tử
- Nguyên liệu: 15g câu kỷ tử.
- Thực hiện: Nhai mỗi lần 15g kỷ tử trước khi ngủ. Nên dùng liên tục đến khi triệu chứng được cải thiện.
Bài thuốc 2: Ngâm rượu cùng với các dược liệu khác
- Nguyên liệu: Nhục thung dung 160g, câu kỷ tử 160g, lộc giác giao 160g, lộc nhung 160g, câu kỷ tử 160g, đương quy 160g, xuyên khung 160g, đảng sâm 160g, đan sâm 160g, táo nhân 160g, sinh địa 160g, nhân sâm 160g, 1 lít rượu 40 độ.
- Thực hiện: Cho rượu vào ngâm tất cả nguyên liệu trên. Đun 300g đường phèn với 0.5 lít nước cho tan ra. Đợi đến nguội và đổ vào rượu. Ngâm rượu trong 1 tháng. Mỗi lần dùng 25-30ml, ngày dùng 2-3 lần.
Tài liệu tham khảo:
- Bệnh gan có uống được tam thất không?
- Top những bệnh thường gặp về gan
- Ung Thư Gan Uống Tam Thất
- 15 Loại đồ uống thực phẩm tốt cho gan
- 10 Cây Giúp Tăng Cường Chức Năng Gan
Những điều cần lưu ý khi dùng kỷ tử
Mặc dù là vị thuốc quý, nhưng việc sử dụng kỷ tử không đúng cách có thể ảnh hưởng đến sức khỏe. Dưới đây là những điều cần lưu ý:
- Không dùng trong thời kỳ mang thai vì dược liệu có thể gây sẩy thai.
- Phụ nữ cho con bú không nên dùng vì ảnh hưởng đến khả năng bài tiết sữa.
- Dược liệu có tính trệ, người tỳ vị yếu, tiêu chảy kéo dài cần tránh dùng.
- Trẻ em trên 36 tháng có thể sử dụng nhưng liều cần giảm một nửa so với người lớn.
- Nếu đang điều trị các thuốc khác, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để hạn chế tương tác thuốc bất lợi.
Mua câu kỷ tử tại Hà Nội ở đâu uy tín?
Vị thuốc câu kỷ tử được bán trên thị trường với mức giá giao động từ 320.000 - 400.000 VNĐ/kg. Tuy nhiên, do nhu cầu cao, nhiều cơ sở trà trộn hàng của Trung Quốc với giá thành rẻ nhưng chất lượng không đảm bảo. Vì vậy, tốt nhất khách hàng nên tìm đến những cơ sở tự gieo trồng, chăm sóc dược liệu, có nguồn gốc rõ ràng để mua.
Với những thông tin trên, chắc chắn bạn đã hiểu câu kỷ tử là một dược liệu quý như thế nào. Tuy nhiên, để mang lại hiệu quả trong quá trình chữa bệnh, người dùng nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên môn trước khi sử dụng.
Tam thất bắc kính chúc quý khách sức khỏe, an khang
