Bạch Giới Tử - Một Tổng Quan Về Thảo Dược Quý
Bạch giới tử, hay còn gọi là hạt cải canh, thái chi, thục giới, thuộc họ nhà cải. Đặc biệt, nó còn có tên khoa học là Brassica Alba (L) Boiss hoặc Brassica a Juncea (L).
Theo các chuyên gia, cây cải canh phổ biến ở Việt Nam và Trung Quốc, nhưng dược liệu bạch giới tử thường được nhập khẩu từ Trung Quốc.
Đặc Điểm Nhận Dạng của Bạch Giới Tử
Bạch giới tử là cây thân thảo, có thân màu xanh lục, mọc thẳng đứng, chiều cao khoảng 1-1,5m. Lá của nó đơn, mọc so le và có cuống ngắn. Hoa của cây là hoa lưỡng tính, có 4 cánh dài xếp thành hình chữ thập, bên trong có 6 nhị với 2 cái ngắn và 4 cái dài. Quả của bạch giới tử có lông, mỏ dài, bên trong có 4-6 hạt nhỏ màu vàng nâu, có vân nhỏ.
Dược liệu chính của bạch giới tử là hạt, có hình cầu, đường kính khoảng 2mm. Vỏ ngoài của dược liệu có màu trắng vàng hoặc trắng tro với đường vân rãnh hoặc không rõ ràng ở một bên. Khi dùng kính lúp để soi, người bệnh sẽ dễ dàng nhận thấy mặt ngoài của dược liệu này có hình vân lưới rất nhỏ. Khi bẻ ra sẽ thấy có nhân màu trắng vàng và dầu bên trong. Quả bạch giới tử thường không mùi nhưng có vị cay và tê nhẹ.
Thành Phần Hóa Học và Tác Dụng của Bạch Giới Tử
Bạch giới tử chứa nhiều chất có tác dụng tốt cho sức khỏe con người. Các thành phần trong bạch giới tử bao gồm sinapine, chất men myrosin, glycosid (sinigrin), sinapic acid, protid, glucosinolate, lysine, arginine, histidine, chất nhầy và 37% chất béo.
Trong Đông y, bạch giới tử có vị cay, tính ấm, không độc, quy vào 4 kinh là phế, can, tỳ và tâm bào. Công dụng chính của thảo dược này là hành trệ, tiêu thũng, trừ hàn, hóa đờm, ôn trung, khai vị rất tốt. Do đó, nó thường được dùng để trị ho suyễn, hàn đờm ở ngực, đau nhức tứ chi,...
Công dụng của bạch giới tử cũng được chứng minh trong y học hiện đại. Nó có tác dụng kích thích niêm mạc dạ dày, tăng tiết dịch khí quản, giúp hóa đờm và tiêu viêm. Ngoài ra, do khả năng ngăn ngừa và ức chế các hoạt động của nấm ngoài da, bạch giới tử cũng được ứng dụng trong điều trị một số bệnh da liễu như nấm, mề đay,...
Một Số Bài Thuốc Chữa Bệnh Từ Bạch Giới Tử
Trong dân gian, có rất nhiều bài thuốc chữa bệnh từ bạch giới tử. Dưới đây là một số bài thuốc được áp dụng và đánh giá cao:
Bài thuốc trị chứng nôn mửa khi ăn vào
- Lấy hạt của bạch giới tử rửa sạch với nước muối và loại bỏ hạt lép.
- Phơi khô dược liệu dưới ánh nắng, sau đó tán thành bột mịn.
- Mỗi lần sử dụng lấy 4-8g dược liệu, hoàn tan với 50ml rượu trắng.
- Uống mỗi ngày 1 lần, duy trì 7-10 ngày liên tục để thấy tình trạng bệnh thuyên giảm.
Bài thuốc trị chứng đầy tức bụng do hàn đờm nhiều
- Dùng bạch giới tử, hồ tiêu, thảo đại kích, củ cây niền niệt, quế tâm với liều lượng tùy chỉnh.
- Rửa sạch các vị thuốc với nước muối và phơi khô dưới nắng, sau đó tán thành bột mịn.
- Trộn hồ với hỗn hợp bột mịn vừa xong và hoàn thành viên to.
- Mỗi ngày dùng khoảng 10 viên, sử dụng liên tục trong 10 ngày.
- Lưu ý để đạt được kết quả tốt nhất, người bệnh nên dùng thuốc cùng với nước gừng tươi.
Bài thuốc giúp tiêu trừ hơi lạnh trong bụng
- Dùng 1 chén dược liệu bạch tử rửa với nước muối, loại bỏ hạt lép.
- Phơi khô dược liệu dưới ánh nắng, sau đó tán bột.
- Trộn hồ và viên thành hạt ngô.
- Ngày uống 10 viên với nước gừng, duy trì trong 10 ngày để thấy tình trạng thuyên giảm.
Bài thuốc trị chứng ngực, sườn sinh đờm ấm
Bài thuốc 1:
- Dùng 20g bạch giới tử cùng 80g bạch truật.
- Rửa sạch dược liệu với nước muối.
- Phơi khô dưới nắng, sau đó tán thành bột mịn.
- Đem táo nhục đi nghiền nát, rồi trộn cùng đám hỗn hợp trên.
- Tạo thành viên hoàn to khoảng hạt ngô.
- Ngày uống 50 viên với nước lọc.
Bài thuốc 2:
- Dùng 10g bạch giới tử, 10g đại kích bỏ vỏ, 10g cam toại bỏ ruột.
- Rửa sạch dược liệu rồi phơi khô và tán thành bột mịn.
- Trộn bột bạch giới tử với nước cốt gừng để làm viên hoàn.
- Ngày uống 1 lần, mỗi lần dùng 2-4g cùng với nước gừng tươi.
Bài thuốc trị chứng đau nhức các khớp do đờm khí ứ trệ
- Dùng 12g bạch giới tử, quế lâm, một dược, mộc hương và 4g miết tử.
- Rửa sạch dược liệu với nước muối rồi phơi khô dưới nắng gắt.
- Tán dược liệu thành bột mịn rồi dùng với rượu nóng.
- Mỗi lần dùng thì lấy khoảng 4g, ngày sử dụng 2 lần, duy trì liên tục trong 7-10 ngày sẽ đạt kết quả tốt.
Bài thuốc trị hạch lao ở cổ
- Dùng 10g bạch giới tử, 10g hành trắng.
- Làm sạch dược liệu với nước muối rồi phơi khô và tán khô thành bột.
- Lấy hành trắng giã nát, dùng cả bã và nước cốt trộn đều với bột dược liệu.
- Người bệnh dùng thuốc đắp lên vùng đang bị nổi hạnh, sử dụng 1 lần/ngày để thấy bệnh thuyên giảm rõ rệt.
Bài thuốc điều trị chứng nhọt sưng mới phát
- Dùng 10g bạch giới tử rửa sạch rồi phơi khô.
- Tán dược liệu thành bột mịn rồi trộn đều với giấm.
- Đắp dược liệu vừa thu được lên vùng bị mụn nhọt.
- Để dược liệu khô tự nhiên trên da, sau đó rửa lại với nước ấm.
- Sử dụng 2 lần/ngày, duy trì đến khi mụn bớt sưng đỏ.
Bài thuốc trị viêm phổi ở trẻ nhỏ
- Lấy 10g bạch giới tử ngâm rửa sạch với nước muối.
- Các dược liệu sau khi ngâm sẽ được phơi khô dưới ánh nắng.
- Tán thành bột mịn, trộn với bột mì và nước để tạo thành hỗn hợp đặc nhuyễn.
- Đắp hỗn hợp lên ngực và để qua đêm trong vòng 3-5 tiếng.
- Sử dụng 2 lần/ngày, liên tục cho đến khi bệnh thuyên giảm.
Bài thuốc trị chứng viêm phế quản cấp và mãn tính ở trẻ nhỏ
- Dùng 100g bạch giới tử ngâm rửa trong nước muối.
- Loại bỏ hạt lép nổi trên bề mặt nước.
- Phơi khô dưới ánh nắng, sau đó tán thành bột mịn.
- Cho bột vào bình thủy tinh để bảo quản và sử dụng dần.
- Mỗi lần sử dụng, lấy 35g bột trộn với 90g bột mì và nước.
- Đắp lên lưng của trẻ nhỏ và để qua đêm.
- Sử dụng 2-3 lần mỗi ngày cho đến khi trẻ hết triệu chứng ho khò khè.
Ngoài ra, cũng có nhiều bài thuốc khác từ bạch giới tử để chữa trị các bệnh khác như viêm phổi, tê liệt dây thần kinh ngoại biên, viêm họng, và nhiều bệnh khác.
Những Lưu Ý và Kiêng Kỵ khi Sử Dụng Bạch Giới Tử
- Trước khi sử dụng các bài thuốc từ bạch giới tử, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và chỉ định liều lượng phù hợp.
- Không tự ý kết hợp bạch giới tử với các loại thuốc khác hay thực phẩm chức năng.
- Không dùng bạch giới tử cho phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú, trừ khi có sự chỉ định của bác sĩ.
- Cần mua bạch giới tử từ địa chỉ uy tín để tránh mua phải dược liệu giả.
- Nên tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và sử dụng thuốc đều đặn để đạt được kết quả tốt nhất.
- Không sử dụng quá liều hoặc thay đổi liều lượng một cách tự ý.
- Nếu có bất kỳ tác dụng phụ nào khi sử dụng bạch giới tử, nên ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Bạch giới tử có tính ấm, do đó người có cơ địa âm hư hoặc hỏa vượng cần hết sức thận trọng khi sử dụng.
- Tránh sử dụng quá nhiều bạch giới tử, cũng như không sử dụng lâu dài mà không có sự chỉ định của bác sĩ.
Cách Phân Biệt Bạch Giới Tử với Một Số Thảo Dược Khác
Bạch giới tử có thể bị nhầm lẫn với một số dược liệu khác. Để phân biệt được bạch giới tử, dưới đây là một số đặc điểm:
- Bạch giới tử là hạt phơi khô của cây cải canh, màu trắng hoặc vàng nhạt, đường kính khoảng 2mm.
- Giới tử là hạt phơi khô của cây cải bẹ xanh, màu vàng sẫm hoặc nâu vàng, đường kính khoảng 1mm.
- Hắc giới tử là hạt khô của cây Brassica nigra Kocl, có quả ngắn, màu đỏ nâu hoặc đen, đường kính khoảng 1mm.
Bạch giới tử là một thảo dược quý có nhiều công dụng chữa bệnh. Tuy nhiên, khi sử dụng, cần phải tuân thủ các lưu ý và hạn chế sử dụng cho những người có cơ địa nhạy cảm. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được hỗ trợ tốt nhất.
