Cây Tử Thảo - Một Dược Liệu Tuyệt Vời
Cây Tử thảo, hay còn được gọi là Cỏ ngọc, thuộc họ Vòi voi, là một loại dược liệu quý có nguồn gốc từ Trung Quốc. Cây Tử thảo có tác dụng thanh thấp nhiệt, thanh huyết, giáng hỏa và nhuận trường. Ngoài ra, nó còn có khả năng phòng ngừa bệnh sởi, trị đại tiện bí kết và một số bệnh lý khác.
Tên Gọi và Phân Nhóm
- Tên gọi khác: Cỏ ngọc
- Tên khoa học: Lithospermum Erythrorhizon Siebold
- Thuộc họ: Vòi Voi (Boraginaceae)
Đặc Điểm Sinh Thái
Mô Tả
Cây Tử thảo sống hàng năm và có chiều cao từ 0,6 - 1,2m. Thân cây Tử thảo mọc đứng, có nhiều lông, ngọn uốn cong thành nhiều hình dạng khác nhau. Lá Tử thảo mọc so le với nhau, mép nguyên, có hình mác thuôn, hai mặt nháp, lá cứng. Hoa Tử thảo xuất hiện với màu trắng, dần sau ngã thành màu vàng nhạt. Quả Tử thảo có hình trứng, màu trắng, nhẵn bóng, có đài và có đường kính khoảng 3mm.
Rễ Tử thảo là bộ phận thường được sử dụng để làm thuốc. Người dùng nên chọn rễ to lớn hơn đầu đũa, khi phơi khô phần rễ có màu nâu tía hoặc ngã sang màu vàng. Rễ Tử thảo rất dai và khó gãy khi khô. Rễ cái thường ít phân nhánh, đuôi nhỏ, phần đầu rễ lớn. Đầu thân rễ có nhiều lông tơ tương tự như vị Phòng phong.
Phân Bố
Cây tử thảo có ở khắp nơi trên thế giới với nhiều chi nhỏ khác nhau
Cây Tử thảo phân bố nhiều ở các tỉnh thành của Trung Quốc. Hiện nay, loại dược liệu này cũng đã được nuôi trồng ở nhiều nơi khác.
Bộ Phận Dùng, Thu Hái, Chế Biến và Bảo Quản
Bộ Phận Dùng
Rễ cây Tử thảo (Radix Lethospermi).
Thu Hái
Vào mùa xuân khi cây Tử thảo đang mọc mầm hoặc vào mùa thu sau khi đã lấy quả.
Chế Biến
Sau khi lấy cây Tử thảo, loại bỏ sạch đất và cát. Sau đó, sấy hoặc phơi khô, tán nhỏ hoặc rây để lấy bột mịn. Không nên rửa cây Tử thảo với nước để tránh phân hủy hoạt chất có trong dược liệu.
Bảo Quản
Bảo quản cây Tử thảo ở nơi khô ráo và thoáng mát.
Thành Phần Hóa Học
Cây Tử thảo chứa nhiều hoạt chất có thành phần hóa học đa dạng, bao gồm các hoạt chất như B-dimethylacryloylshikonin, bhydroxyisovalerylshikonin, acetylshikonin, shikonin, alkannan, teracrylshikonin, isobutyrylshikonin.
Rễ cây Tử thảo chứa các thành phần hoạt chất như các lithospemiidin A và B, shikonin, acetyl shikonin, β, β’ - dimethylacryl - shikonin, isobutylshikonin, β - hydroxyisovaleryl - shikonin, các shinokofuran (A, B, C, D, E), deoxyshikonin, alkannin, anhydro alkannin, teracryl shikonin, isovaleryl shikonin, α - methyl - n - butylshikonin và một chất gần như 1,4 - benzoquinon của shikoiiofuran E.
Ngoài ra, bên trong rễ cây Tử thảo còn chứa các lithosperman A, B, C, acid rosmarinic, acid lithospermic, intemiedin, myoscopin, và hydroxymyoscopin. Rễ cây Tử thảo Tân cương (Arnebia euchroma (Royle) I.M.Johnst.) cũng chứa arnebifuranon, O-demethylalosiodiplodin, 4-deoxymethyllosiodiplodin, arnebinol, acid tormentic, O9-angeloyretronecin và shikonofuran.
Theo nghiên cứu từ Tani Musato và đồng nghiệp (1992), cây Tử thảo nuôi cấy mô chứa một lượng lớn oligogalacturonid có khả năng tổng hợp dẫn xuất shikonin và sắc tố naphtoquinon. Trong đó, một oligogalacturonid mạch thẳng có dây nối α - 1,4 gồm 18 đơn vị acid galacturonic.
Tác Dụng Dược Lý
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại, cây Tử thảo thường được sử dụng để phòng ngừa và điều trị những bệnh lý sau:
- Bệnh sởi, bệnh đậu mùa, nổi mẩn lở ngứa và thủy đậu
- Ung thư nang lông, bỏng, viêm da, mụn nhọt, mụn
- Giải nhiệt cơ thể, hạ sốt, làm mát máu
- Đại tiện bí kết do huyết nhiệt gây nên
Theo y học cổ truyền, cây Tử thảo cũng có nhiều tác dụng khác nhau, ví dụ:
- Rễ cây Tử thảo: Chống viêm, giúp hạ sốt trong điều trị sởi, bỏng do nhiệt, eczema
- Lá cây Tử thảo: Đậu mùa, phát ban, sởi, ngứa ngáy
- Hạt Tử thảo: Làm tan sỏi, lợi tiểu, bệnh về bàng quang và bệnh gout
- Thanh thấp nhiệt, thanh huyết, giáng hỏa, nhuận trường
Tính Vị và Qui Kinh
- Tử thảo có vị ngọt, hơi đắng và tính hàn
- Qui kinh: Vào kinh tâm, can
Liều Lượng và Cách Dùng
Liều Lượng
Đối với người lớn: Dùng từ 3 - 9 gram/lần.
Đối với trẻ em:
- Trẻ dưới 1 tuổi: Dùng 2 gram/lần. Sử dụng 3 lần/ngày.
- Trẻ từ 2 - 4 tuổi: Dùng 4 gram/lần. Sử dụng 3 lần/ngày.
- Trẻ từ 5 - 7 tuổi: Dùng 6 gram/lần. Sử dụng 3 lần/ngày.
- Trẻ từ 8 - 12 tuổi: Dùng 8 gram/lần. Sử dụng 3 lần/ngày.
Cách Dùng
Cây Tử thảo có thể được tán nhuyễn và sắc thuốc uống hoặc bôi ngoài da.
Bài Thuốc
Dưới đây là một số bài thuốc từ cây Tử thảo:
Bài thuốc chữa ôn nhiệt, phát ban, sốt cao từ cây Tử thảo:
- Dùng 8 - 20 gram rễ cây Tử thảo, 10 gram huyền sâm, 10 gram mạch môn, 10 gram thiên hoa phấn. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, sắc thuốc với lửa nhỏ và sử dụng trong ngày.
Bài thuốc chữa lên đậu, bên trong có nhiệt, đậu không mọc thẳng lên mà mọc lờ mờ từ Tử thảo:
- Dùng Tử thảo, Ma hoàng, Thược dược, Đương quy, mỗi vị từ 10 - 12 gram. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, sắc thuốc với lửa nhỏ và sử dụng trong ngày.
Bài thuốc chữa ban sởi mọc chưa hoàn toàn do nhiệt độc trong máu từ cây Tử thảo:
- Dùng 12 gram Tử thảo, 12 gram Ngưu bàng tử, 12 gram Thuyền thoái. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, sắc thuốc với lửa nhỏ và sử dụng trong ngày.
Bài thuốc chữa mụn, nhọt do nhiệt từ cây Tử thảo:
- Dùng 12 gram Tử thảo, 12 gram Bạch chỉ, 12 gram Đương qui, 1 kg Huyết kiệt. Trộn đều và tán nhuyễn tất cả dược liệu, bôi và xoa ngoài da.
Bài thuốc chữa nốt ban xuất huyết từ cây Tử thảo:
- Dùng 12 gram Tử thảo, 14 gram Mẫu đơn bì, 14 gram Xích thược, 12 gram Liên kiều, 12 gram Kim Ngân hoa, 4 gram Cam thảo. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, sắc thuốc với lửa nhỏ và sử dụng trong ngày.
Bài thuốc phòng ngừa sởi và điều trị bệnh sởi từ cây Tử thảo:
- Dùng 12 gram Tử thảo, 14 gram Cam thảo đất. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, sắc thuốc với lửa nhỏ và sử dụng trong ngày.
Bài thuốc chữa vẩy nến từ cây Tử thảo:
- Dùng 12 gram Tử thảo, 4 gram chích cam thảo, 20 gram Ké đầu ngựa, 12 gram Thăng ma, 40 gram Thạch cao, 40 gram Hòe hoa (sống), 40 gram Thổ Phục linh, 40 gram Sinh địa. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, sắc thuốc với lửa nhỏ và sử dụng trong ngày.
Tham khảo thêm các bài thuốc được cửa hàng tam thất lào cai khuyên dùng:
- 27 bài thuốc nam chữa đau đầu hiệu quả nhanh
- 16 bài thuốc từ Cỏ chân vịt
- Bài thuốc điều hòa kinh nguyệt bằng đông y
- Top 9 bài thuốc trị ho hiệu quả
- Top 7 bài thuốc nam chữa thoát vị đĩa đệm
- 10 bài thuốc trị đau đầu từ dân gian
- 10 Bài Thuốc Dân Gian Trị Mất Ngủ
- 10 Bài thuốc trị đau lưng
- Top 10 bài thuốc tăng cường trí nhớ
- Bài thuốc tam thất hỗ trợ điều trị sức khỏe hiệu quả
- 10 Bài thuốc chữa trị bệnh tiểu đường
- 10 bài thuốc trị cảm lạnh
- 10 Bài thuốc hay trị đau dạ dày
- 7 bài thuốc hay chữa đau mắt đỏ
Lưu Ý
Cây Tử thảo không nên được sử dụng cho những trường hợp sau:
- Người bị đại tiện lỏng, tỳ vị hư yếu.
- Bệnh nhân đang bị đậu mùa nặng.
Cây Tử thảo là một loại dược liệu có tác dụng thanh thấp nhiệt, thanh huyết, giáng hỏa, nhuận trường. Ngoài ra, nó còn có khả năng ngăn ngừa và khắc phục tốt nhiều bệnh về da liễu như bệnh sởi, nổi mẩn lở ngứa, thủy đậu, ung thư nang lông, bỏng, viêm da, mụn nhọt, mụn... Tuy nhiên, cây Tử thảo không thể thay thế cho thuốc chữa bệnh do bác sĩ chuyên khoa kê đơn.
Thông tin về công dụng, liều dùng và cách sử dụng cây Tử thảo trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Một số công dụng và bài thuốc từ loại dược liệu này vẫn chưa được chứng thực khoa học. Vì vậy, đề nghị người sử dụng xác thực hiệu quả chữa bệnh của những bài thuốc trước khi sử dụng. Ngoài ra, nên trao đổi với bác sĩ về những lợi ích khi sử dụng cây Tử thảo. Chúng tôi không đưa ra lời khuyên, chẩn đoán và phương pháp chữa bệnh thay cho bác sĩ có chuyên môn.
