Bướu cổ là tình trạng khi tuyến giáp phát triển quá lớn so với bình thường. Các loại bướu cổ gồm có bướu cổ đơn giản, bướu cổ dạng nốt và bướu cổ đa nhân. Nguyên nhân bệnh này đến từ tình trạng thiếu I ốt, các bệnh tại tuyến giáp gây ra.
Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị bướu cổ, hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.
Bướu cổ là gì?
Bướu cổ là tình trạng tuyến giáp phát triển quá lớn. Tuyến giáp có thể phát triển toàn bộ hoặc một hoặc nhiều cục nhỏ gọi là nhân giáp. Tuyến giáp là một tuyến nội tiết nhỏ hình bướm nằm ở cổ. Nó tạo ra hormone thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3) có tác dụng trong nhiều chức năng cơ thể, bao gồm sự trao đổi chất, thân nhiệt, tâm trạng, nhịp tim và tiêu hóa.
Bướu cổ có thể liên quan đến sự không đều về lượng hormone tuyến giáp trong cơ thể (cường giáp hoặc suy giáp) hoặc với mức độ bình thường của hormone tuyến giáp (euthyroid). Bướu cổ có thể có nhiều nguyên nhân và tùy thuộc vàot nguyên nhân, có thể cần hoặc không cần điều trị.
Có bao nhiêu loại bướu cổ?
Bướu cổ có thể được phân loại theo cách tuyến giáp phát triển và tình trạng hormone tuyến giáp. Các loại bướu cổ dựa trên cách tuyến giáp mở rộng bao gồm:
- Bướu cổ đơn giản (lan tỏa): toàn bộ tuyến giáp sưng lên và sờ vào có cảm giác mịn.
- Bướu cổ dạng nốt: một khối u rắn hoặc chứa chất lỏng gọi là nốt phát triển bên trong tuyến giáp và làm cho nó có cảm giác như cục u.
- Bướu cổ đa nhân: có nhiều cục (nốt) trong tuyến giáp. Các nốt có thể nhìn thấy hoặc chỉ được phát hiện qua khám hoặc quét.
Phân loại bướu cổ dựa trên nồng độ hormone tuyến giáp bao gồm:
- Bướu cổ độc: tuyến giáp mở rộng và sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp.
- Bướu cổ không độc: tuyến giáp mở rộng nhưng mức độ hormone tuyến giáp bình thường (euthyroid), tức không cường giáp hoặc suy giáp.
Bệnh bướu cổ ảnh hưởng đến đối tượng nào?
Bất kỳ ai cũng có thể bị bướu cổ, nhưng phụ nữ có khả năng mắc bệnh cao hơn so với nam giới. Nguy cơ phát triển bệnh bướu cổ cũng tăng lên khi tuổi tác gia tăng, đặc biệt sau 40 tuổi.
Các yếu tố khác có thể tăng nguy cơ mắc bệnh bướu cổ bao gồm béo phì, kháng insulin và hội chứng chuyển hóa. Ngoài ra, tiếp xúc với bức xạ trong quá trình điều trị y tế và tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp cũng là những yếu tố nguy cơ.
Đối với người cao tuổi, xem thêm: Tác dụng của tam thất với người cao tuổi
Các triệu chứng của bệnh bướu cổ là gì?
Kích thước của bướu cổ có thể từ rất nhỏ và ít gây ra khó chịu đến rất lớn. Thường thì các cơn đau không đau, nhưng khi tuyến giáp bị viêm, có thể gây ra đau.
Các triệu chứng chính của bệnh bướu cổ bao gồm:
- Một khối u ở phía trước cổ, ngay dưới quả táo Adam.
- Cảm giác căng tức vùng cổ họng.
- Khàn giọng.
- Sự sưng tĩnh mạch cổ.
- Chóng mặt khi giơ cánh tay lên trên đầu.
Các triệu chứng khác, ít phổ biến hơn, bao gồm khó thở, ho khan, thở khò khè, khó nuốt và triệu chứng liên quan đến cường giáp hoặc suy giáp.
Nguyên nhân nào gây ra bệnh bướu cổ?
Bướu cổ là một phản ứng thích ứng của các tế bào trong tuyến giáp với các quá trình ngăn chặn sản xuất hormone tuyến giáp. Nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh bướu cổ là do thiếu iốt, tuy nhiên nhiều tình trạng khác cũng có thể gây bệnh này.
Nguyên nhân gây bệnh bướu cổ bao gồm:
- Thiếu iốt: tuyến giáp cần iốt để sản xuất hormone tuyến giáp. Thiếu iốt trong chế độ ăn uống dẫn đến tuyến giáp cố gắng sản xuất nhiều hormone hơn bằng cách phát triển tế bào giáp.
- Bệnh Graves: một bệnh tự miễn, hệ thống miễn dịch tấn công tuyến giáp, làm nó mở rộng lên. Bệnh Graves cũng gây ra cường giáp và cần điều trị.
- Bệnh Hashimoto: một bệnh tự miễn dịch gây viêm tuyến giáp. Một số người mắc bệnh Hashimoto phát triển bướu cổ, và loại bướu cổ này thường tự giảm đi theo thời gian. Một số trường hợp cần điều trị bằng hormone tuyến giáp. (tìm hiểu về: Viêm giáp Hashimoto)
- Ung thư tuyến giáp: ung thư tuyến giáp thường gây mở rộng tuyến giáp. (xem thêm chi tiết về bệnh Suy giáp)
- Mang thai: hormone màng đệm ở người có thể khiến tuyến giáp phát triển trong thời kỳ mang thai.
- Viêm tuyến giáp: viêm tuyến giáp gây sưng tuyến giáp và có thể khiến nó phát triển. điều này có thể xảy ra vì nhiều nguyên nhân. (xem thêm về bệnh Cường giáp)
Bệnh bướu cổ được chẩn đoán như thế nào?
Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe thường chẩn đoán bướu cổ khi khám sức khỏe và phát hiện tuyến giáp mở rộng. Tuy nhiên, chỉ việc có bướu cổ không đủ, cần phải xác định nguyên nhân cụ thể.
Các xét nghiệm được sử dụng để chẩn đoán và đánh giá bướu cổ bao gồm:
- Khám sức khỏe: bác sĩ sẽ sờ vào vùng cổ để kiểm tra tuyến giáp có nốt sần và đau không.
- Xét nghiệm máu tuyến giáp: xét nghiệm này đo nồng độ hormone tuyến giáp để kiểm tra hoạt động của tuyến giáp.
- Xét nghiệm kháng thể: xét nghiệm này tìm kiếm kháng thể có thể xuất hiện trong một số loại bướu cổ.
- Siêu âm tuyến giáp: siêu âm được sử dụng để kiểm tra kích thước và cấu trúc tuyến giáp.
Điều trị bệnh bướu cổ như thế nào?
Điều trị bướu cổ phụ thuộc vào kích thước, triệu chứng và nguyên nhân gây ra nó. Các phương pháp điều trị bao gồm:
- Không điều trị / đợi thận trọng: nếu bướu cổ nhỏ và không gây phiền toái, không cần điều trị. Tuy nhiên, tuyến giáp sẽ được theo dõi thường xuyên để theo dõi bất kỳ sự thay đổi nào.
- Thuốc: levothyroxine là một loại thuốc thay thế hormone tuyến giáp. Thuốc này được sử dụng nếu nguyên nhân gây ra bướu cổ là do tuyến giáp suy giáp. Nếu nguyên nhân là cường giáp, sẽ được sử dụng các loại thuốc khác như methimazole và propylthiouracil. Các thuốc này thường đi kèm với aspirin hoặc corticosteroid nếu bướu cổ do viêm.
- Điều trị bằng iốt phóng xạ: phương pháp này được sử dụng khi tuyến giáp cường giáp. Bằng cách uống iốt phóng xạ, iốt sẽ tiếp xúc với tuyến giáp và làm giảm kích thước của nó. Sau điều trị, cần sử dụng thuốc thay thế hormone tuyến giáp trong suốt cuộc đời.
- Phẫu thuật: phẫu thuật loại bỏ tuyến giáp hoặc loại bỏ các nốt sần trong tuyến giáp được sử dụng khi bướu cổ lớn gây khó thở và nuốt. Nếu bị ung thư tuyến giáp, phẫu thuật cũng được thực hiện. Sau phẫu thuật, cần sử dụng thuốc thay thế hormone tuyến giáp.
Tham khảo: Chữa u tuyến giáp bằng tam thất
Làm thế nào để ngăn ngừa bệnh bướu cổ?
Bướu cổ do thiếu iốt (bướu cổ đơn thuần) là loại bướu cổ duy nhất có thể ngăn ngừa. Tiêu thụ một chế độ ăn uống bao gồm cá, sữa và muối ăn giàu iốt sẽ giúp ngăn ngừa bướu cổ. Không nên sử dụng các loại chất bổ sung iốt hoặc chất bổ sung khác mà không được chỉ định, vì chúng có thể gây hại hơn lợi.
Tuyến giáp là một tuyến quan trọng trong hệ thống nội tiết, ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của cơ thể. Bệnh bướu cổ có thể điều trị và đôi khi tự giảm đi. Nếu bạn phát hiện một khối u ở phía trước cổ, hãy tham khảo ý kiến ngay từ nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe để xác định chính xác là bướu cổ và nguyên nhân cụ thể.
