Cường aldosteron tiên phát, còn được gọi là hội chứng Conn, là tình trạng tăng sản xuất aldosteron một cách không thích hợp. Bệnh này phải được phân biệt với cường aldosteron thứ phát, khi tăng sản xuất aldosteron thích hợp, do giảm thể tích tuần hoàn tương đối hoặc do lợi tiểu.
Nguyên lý chung và phân loại
Cường aldosteron tiên phát được định nghĩa là tình trạng tăng sản xuất aldosteron một cách không thích hợp (không phụ thuộc Renin). Có hai loại cường aldosteron nguyên phát: cường aldosteron ở một bên và cường aldosteron ở cả hai bên tuyến thượng thận. Quan trọng trong việc phân loại trường hợp đặc biệt này là để xác định liệu bệnh nhân có cần phẫu thuật hay không. Nếu chỉ ở một bên thì có thể điều trị bằng phẫu thuật. Nếu ở cả hai bên thì thường điều trị bằng thuốc nội khoa.
Triệu chứng và chẩn đoán
Cường aldosteron tiên phát thường gây ra tăng huyết áp và hạ kali máu. Tuy vậy, biểu hiện phổ biến nhất của cường aldosteron tiên phát là tăng huyết áp với nồng độ kali máu bình thường.
Triệu chứng của hội chứng Conn (Cường aldosteron tiên phát) có thể bao gồm:
- Hypertension (tăng huyết áp): Là triệu chứng phổ biến nhất, thường khá khó kiểm soát bằng thuốc.
- Hypokalemia (thiếu kali huyết): Do aldosteron thúc đẩy việc bài tiết kali qua nước tiểu, gây ra các triệu chứng như cơ bắp yếu, mệt mỏi, co giật.
- Alkalosis (kiềm huyết tăng): Do tăng lượng kali mất đi qua nước tiểu.
- Bệnh thận đái tháo đường (diabetes mellitus): Nếu aldosteron dẫn đến tăng lượng đường huyết.
Triệu chứng lâm sàng
Cường aldosteron tiên phát thường gây ra tăng huyết áp và hạ kali máu. Các triệu chứng liên quan đến hạ kali máu như yếu cơ và chuột rút cũng có thể xảy ra.
Triệu chứng lâm sàng của hội chứng Conn (Cường aldosteron tiên phát) thường bao gồm:
Tăng cân nhanh: Do giữ nước và natri trong cơ thể.
Mệt mỏi, khát nước: Do mất kali và natri qua nước tiểu.
Đau đầu: Một số bệnh nhân có thể báo cáo các triệu chứng này.
Chẩn đoán
Chẩn đoán cường aldosteron tiên phát được dựa trên bằng chứng là có tình trạng tăng sản xuất aldosteron quá mức không phụ thuộc Renin.
Để chẩn đoán hội chứng Conn, các xét nghiệm có thể bao gồm:
Xác định mức độ aldosteron huyết thanh: Xác định nồng độ aldosteron trong máu để xác định sự sản xuất aldosteron có bất thường hay không.
Hoạt độ renin huyết thanh: Xác định mức độ hoạt động của renin, một enzyme tạo ra trong thận, để đánh giá sự điều tiết của renin-aldosteron.
Tỷ lệ natri/kali trong nước tiểu: Đo lượng natri và kali trong nước tiểu để đánh giá tình trạng điều hòa của cơ thể.
Xét nghiệm hình ảnh: Một số trường hợp có thể cần MRI hoặc CT để xác định vị trí của u thượng thận.
Chẩn đoán phân biệt
Tăng sản tuyến thượng thận và các adenoma sản xuất aldosteron (APA) giải thích cho hầu hết các trường hợp cường aldosteron nguyên phát. Các nguyên nhân khác hiếm gặp và chiếm khoảng dưới 3% các trường hợp.
Chẩn đoán cận lâm sàng
Chẩn đoán cận lâm sàng đối với cường aldosteron nguyên phát nhằm để xác nhận có tình trạng tăng sản xuất aldosteron độc lập với renin và xác định nguồn gốc của tình trạng tăng sản xuất aldosteron là ở một bên hay cả hai bên thượng thận.
Điều trị
Phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn tuyến thượng thận là điều trị được lựa chọn đối với bệnh lý ở một bên. Điều trị nội khoa là điều trị lựa chọn đối với bệnh lý ở cả hai bên hoặc đối với bệnh nhân bị bệnh một bên nhưng không phù hợp để phẫu thuật.
Điều trị hội chứng Conn (Cường aldosteron tiên phát) tập trung vào các phương pháp sau:
- Thuốc chẹn receptor aldosteron (Mineralocorticoid receptor antagonists): Nhóm thuốc này như spironolactone hoặc eplerenone có khả năng chặn hoạt động của aldosteron tại các receptor, giúp giảm tăng huyết áp và giảm thiểu thiếu kali huyết.
- Phẫu thuật gây mê (Adrenalectomy): Đối với các trường hợp nghiêm trọng hoặc không đáp ứng với thuốc, phẫu thuật loại bỏ u thượng thận gây ra sự dư thừa aldosteron có thể là phương pháp điều trị lựa chọn.
- Điều trị bổ sung kali: Bổ sung kali qua đường uống hoặc qua một số thuốc để điều trị thiếu kali huyết.
- Theo dõi và điều trị tăng huyết áp: Điều chỉnh thuốc giảm huyết áp nhưng cần cẩn thận vì các thuốc này có thể tác động đến nồng độ kali trong máu.
- Điều trị dựa trên nguyên nhân gây ra: Nếu hội chứng Conn là kết quả của một u thượng thận, điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể của u này.
Các thuốc điều trị
Spironolacton là thuốc đối kháng thụ thể mineralocorticoid chính được dùng trong điều trị cường aldosteron nguyên phát. Thuốc có hiệu quả nhanh trong điều chỉnh lại tình trạng hạ kali máu nhưng tác dụng chống tăng huyết áp của thuốc có thể chỉ được thấy sau vài tuần điều trị.
Điều trị bằng glu-ocorticoid cũng là một phương pháp điều trị cho bệnh nhân bị cường aldosteron nguyên phát có đáp ứng với gluocorticoid (GRA).
Tham khảo việc điều trị huyết áp bằng nụ tam thất
Các biến chứng
Cường aldosteron nguyên phát có thể dẫn đến các biến chứng về tim mạch, các cơ quan nội tạng và các mạch máu.
- Tăng huyết áp không kiểm soát: Aldosteron thúc đẩy quá trình giữ nước và natri trong cơ thể, dẫn đến tăng huyết áp nếu không được điều trị, có thể gây ra các biến chứng như đột quỵ, bệnh tim và các vấn đề liên quan đến mạch máu.
- Thiếu kali huyết (Hypokalemia): Do aldosteron thúc đẩy bài tiết kali qua nước tiểu. Thiếu kali có thể gây ra cơ bắp yếu, mệt mỏi, co giật, rối loạn nhịp tim và các vấn đề liên quan đến hệ thần kinh.
- Kiềm huyết tăng (Alkalosis): Do mất kali qua nước tiểu. Kiềm huyết tăng có thể gây ra các triệu chứng như buồn nôn, mệt mỏi, co giật và gây nguy hiểm đến sức khỏe nếu không được điều trị.
- Bệnh thận và mạch máu: Tăng huyết áp và thiếu kali có thể dẫn đến tổn thương thận và các vấn đề liên quan đến mạch máu.
- Rối loạn chức năng tim: Những biến chứng do tăng huyết áp và thiếu kali có thể ảnh hưởng đến chức năng tim, gây ra nhịp tim bất thường và đau tim.
- Rối loạn điện giải: Thiếu kali huyết có thể gây ra rối loạn nghiêm trọng trong cân bằng điện giải của cơ thể, ảnh hưởng đến hoạt động của nhiều cơ quan và hệ thống khác nhau.
Việc nhận diện và điều trị sớm hội chứng Conn là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ các biến chứng nghiêm trọng này và cải thiện chất lượng sống của bệnh nhân.
Tìm hiểu thêm: Cao huyết áp có uống được tam thất không?
Kết cục và tiên lượng
Trong điều trị cường aldosteron nguyên phát, huyết áp sẽ cải thiện và nồng độ kali huyết thanh trở lại bình thường ở hầu hết bệnh nhân
Kết quả và tiên lượng của hội chứng Conn (Cường aldosteron tiên phát) có thể khác nhau tùy thuộc vào các yếu tố sau:
- Điều trị sớm và hiệu quả: Nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời, đặc biệt là thông qua phẫu thuật gây mê để loại bỏ u thượng thận gây ra sự dư thừa aldosteron, tiên lượng thường tốt hơn.
- Độ tuổi và tình trạng sức khỏe tổng thể: Các bệnh nhân có tuổi tác cao hơn hoặc có các vấn đề sức khỏe khác có thể có kết quả tồi tệ hơn.
- Biến chứng và tình trạng liên quan: Các biến chứng như tăng huyết áp không kiểm soát, thiếu kali huyết và kiềm huyết tăng có thể ảnh hưởng đến tiên lượng và làm tăng nguy cơ các vấn đề khác như bệnh tim mạch và thận.
- Theo dõi chặt chẽ và điều trị theo chỉ định: Điều này rất quan trọng để đảm bảo kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ và cải thiện tiên lượng của bệnh nhân.
Tổng thể, nếu được điều trị đúng cách và theo dõi thường xuyên, hầu hết các bệnh nhân có thể kiểm soát được các triệu chứng và biến chứng của hội chứng Conn và tiên lượng sẽ tốt hơn. Tuy nhiên, việc điều trị cần phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể và sự điều chỉnh liên tục từ các chuyên gia y tế.
Bài viết về bệnh cường aldosteron được cửa hàng Tam Thất Bắc nghiên cứu, tổng hợp! Kính chúc quý khách sức khỏe, an khang. Mọi thắc mắc cần biết thêm quý bạn đọc vui lòng tham gia việc chẩn đoán, xét nghiệm chính xác để được tư vấn bởi bác sĩ có kinh nghiệm
