Thông thảo là một loại thuốc có tính hàn, vị ngọt nhạt, và có tác động lên hai kinh là phế và vị. Với tác dụng lợi sữa, thông thảo được sử dụng trong chữa thấp ôn và chứng lâm. Tuy nhiên, vị thuốc này còn có nhiều ứng dụng khác trong điều trị và hỗ trợ sức khỏe. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về thông thảo và những lợi ích của nó.
Tên gọi, phân nhóm
- Tên gọi khác: Thông thoát mộc, Thông thảo, Thông thoát - Co tang nốc (Thái)
- Tên khoa học: Tetrapanax papyriferus (Hook.) K. Koch.
- Thuộc họ: Họ Nhân sâm - Araliaceae.
Đặc điểm sinh thái
Thông thảo có chiều dài từ 2 - 6 mét với phần thân cứng, giòn, và có lõi xốp trắng. Lá cây to, chia thành nhiều thùy, có khi chẻ sâu đến giữa lá, phần mép có răng cưa nhỏ và có gân. Hoa của cây thông thảo có hình tán, hợp thành chùy cao khoảng 40 cm và có màu lục với 2 vòi nhụy. Quả của cây có 8 cạnh và có màu tía đen. Thông thảo thường mọc nhiều ở các khu rừng ẩm thuộc các tỉnh miền núi như Cao Bằng, Hà Giang, Lạng Sơn, Đắk Lắk...
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản
- Bộ phận dùng: lõi thân (gọi là thông thảo), rễ, nụ hoa.
- Thu hái & sơ chế: Lõi cây thông thảo thường được thu hái vào tháng 9 - tháng 11 hằng năm. Sau khi chặt lấy phần thân cây, lõi thông thảo được chia thành đoạn dài 30 cm (hoặc hơn) sau đó được đẩy ra bằng một cây gậy gỗ thân tròn. Phần lõi tiếp tục được phơi khô (không sấy) và khi sử dụng, lõi được thái thành từng lát mỏng.
- Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm.
Thành phần hóa học
Thông thảo chứa nhiều chất có lợi cho sức khỏe như inositol, polysaccharit, lactose, và acid galacturonic.
Tác dụng của Thông Thảo
Theo y học cổ truyền, thông thảo có nhiều công dụng:
- Phần lõi thân: Thanh nhiệt, lợi niệu, thông khí hạ nhũ, giải độc thanh nhiệt và trấn khái.
- Phần rễ cây: Hành khí, tiêu thực, thúc sữa, và lợi thủy.
Với những đặc tính như trên, thông thảo được ứng dụng trong điều trị một số bệnh và triệu chứng như ho, khát nước, và làm thuốc lợi sữa. Ở Trung Quốc, người ta thường sử dụng thông thảo để trị bệnh lậu đái buốt, bệnh đái đỏ, thủy thũng đái ít, tỳ lạnh mắt mờ, tắc mũi, phụ nữ đang cho con bú bị tắc sữa hoặc không có sữa, và trướng bụng.
Tham khảo: Tam thất tác dụng
Tính vị và qui kinh
Thông thảo có vị ngọt hơi nhạt và tính hơi hàn. Vị thuốc này quy vào hai kinh là phế và vị.
Cách dùng và liều lượng
- Cách dùng: Dùng ở dạng thuốc sắc hoặc nấu/hầm với thức ăn.
- Liều lượng: Từ 3 - 10 gam mỗi ngày.
Bài thuốc
Dưới đây là một số bài thuốc trị bệnh từ thông thảo:
Bài thuốc giúp lợi sữa:
- Bài thuốc 1: 10 gam thông thảo, 10 gam cám gạo nếp, 15 gam gạo bông (đem sao vàng), 300 ml nước. Đem sắc tất cả cho đến khi còn khoảng 200 ml nước. Chia thuốc làm 3 phần và uống trong ngày.
- Bài thuốc 2 (Thông nhũ thang): 6 - 8 gam thông thảo, 1 đôi móng heo, 6 gam Xuyên khung, 8 gam Xuyên sơn giáp, 3 gam Cam thảo. Đem sắc uống và dùng nước hành để rửa vú bên ngoài.
Bài thuốc trị chứng phù do tiểu ít, thấp nhiệt:
- Bài thuốc Thông thảo thang: Cù mạch, Thông thảo, Thiên hoa phấn, Liên kiều mỗi vị 10 gam, Cát cánh, Mộc thông, Sài hồ, Thanh bì, Xích thược, Bạch chỉ mỗi vị 8 gam, Cam thảo 3 gam. Đem sắc tất cả các nguyên liệu trên và dùng 1 thang mỗi ngày.
- Trị viêm tiết niệu: Cù mạch, Thông thảo mỗi vị 10 gam, Liên kiều 10 gam, Mộc thông 6 gam, Cam thảo 3 gam. Sắc uống mỗi ngày.
- Trị viêm thận cấp, phù: Phục linh bì 12 gam, Thông thảo 8 gam, Đại phúc bì 10 gam. Đem sắc dùng mỗi ngày.
Món ăn từ Thông thảo
Ngoài việc sử dụng thông thảo trong điều trị, bạn cũng có thể sử dụng nó trong ẩm thực hàng ngày để hỗ trợ sức khỏe. Dưới đây là một số món ăn được chế biến từ thông thảo:
Chân giò hầm thông thảo:
- Chuẩn bị: 4 gam thông thảo, 1 đôi chận lợn đen, 2 - 4 gam nhân sâm (không có cũng được).
- Thực hiện: Chân giò chặt khúc, rửa sạch rồi đem hầm với nhân sâm và thông thảo. Món ăn giúp lợi sữa và thích hợp với phụ nữ sau sinh.
Thông nhũ thang:
- Nguyên liệu và cách thực hiện như trên.
Cháo lô căn thông thảo trần bì:
- Chuẩn bị: 6 gam thông thảo, 30 gam sinh lô căn, 2 gam trần bì, 60 gam gạo tẻ.
- Thực hiện: Đem tất cả nguyên liệu trên nấu thành món cháo loãng. Món ăn thích hợp cho đối tượng bị nôn khan, nôn thổ sau khi bị thương hàn, đường ruột.
Kiêng kỵ
- Không dùng thuốc cho người bị thấp nhiệt và đi tiểu nhiều lần.
- Phụ nữ đang mang thai không được dùng.
Lưu ý: Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn chỉ nên sử dụng thông thảo khi được chuyên gia hướng dẫn hoặc kê đơn. Mọi hành động tự ý dùng và điều trị không đúng cách có thể dẫn đến những tác dụng không mong muốn.
Tóm lại
Thông thảo là một loại thuốc có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Với vị ngọt hơi nhạt và tính hơi hàn, thông thảo có tác dụng làm thuốc lợi sữa, giảm nhiệt, thông khí, và nhiều hơn nữa. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn nên sử dụng thông thảo theo hướng dẫn của chuyên gia và tuân thủ liều lượng.
